Ogrodzieniec to miasto w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim i jednocześnie siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ogrodzieniec. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego. Gmina Ogrodzieniec znajduje się w środkowo - wschodniej części województwa śląskiego i jednocześnie w południowej części Powiatu Zawierciańskiego, w niedalekiej odległości od trzech głównych aglomeracji Polski południowej: Częstochowy (50 km), Katowic (55 km) i Krakowa (60 km). Powierzchnia Gminy wynosi ogółem 86 km2, z czego blisko połowę zajmują lasy. Gminę zamieszkuje 9.632 osoby (dane z 31.12.2005) z czego prawie połowa, tj. 4.547 mieszka w samym Ogrodzieńcu, natomiast pozostałe osoby w dziesięciu sołectwach gminy. Sołectwa gminy to Fugasówka - Markowizna, Giebło, Giebło Kolonia, Gulzów Kiełkowice, Mokrus, Podzamcze, Ryczów, Ryczów Kolonia oraz Żelazko - śrubarnia.

Gmina Ogrodzieniec od zachodu sąsiaduje z gminą Łazy, od północnego - zachodu z miastem Zawiercie, od północy z Gminą Kroczyce, od wschodu z Gminą Pilica, od południa z Gminą Klucze, która należy do Powiatu Olkuskiego w województwie Małopolskim. Sama miejscowość nie obejmuje terenu zamku obronnego Ogrodzieniec, który tak naprawdę znajduje się w sąsiedniej wsi - Podzamczu.

Ponadto w odległości 30 km od Ogrodzieńca znajduje się międzynarodowe lotnisko pasażerskie w Katowicach - Pyrzowicach, a w odległości 60 km międzynarodowe lotnisko w Krakowie-Balicach.

Obszar Gminy znajduje się w granicach Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Województwa śląskiego, a jednocześnie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Gmina charakteryzuje się typowym wyżynnym krajobrazem z lasami, polami oraz licznymi ostańcami skalnymi. W Podzamczu znajduje się najwyższe wzniesienie, jest to Góra Zamkowa, zwana również Górą Janowskiego, wznosząca się na 515,4 m. nad poziomem morza.

Rys historyczny

Prawdopodobnie już w XI wieku istniało tutaj grodzisko smolarzy, myśliwych, bartników i rolników. W 1100 roku pierwotna osada liczyła prawdopodobnie 50 zagród. W 1138 roku Ogrodzieniec znalazł się pod panowaniem Władysława Krzywoustego, który następnie majątek swój podzielił pomiędzy dwóch synów. W 1241 r. wczesną wiosną ziemie ogrodzienieckie zostały najechane przez zagon tatarski, który spalił gród i zamek, nie czyniąc większej szkody ludności ukrytej bezpiecznie wśród grot skalnych i trzęsawisk. Wkrótce po przejściu najazdu grodzisko i zamek zostały odbudowane. Pod koniec lat 1290 wybudowano w grodzisku zajazd - karczmę z pomieszczeniami dla rajców.

Pierwsze historyczne zapiski o Ogrodzieńcu datowane są z 1346 r., w których podaje się, że pleban kościoła ogrodzienieckiego płaci rocznie 2 skojce na świętopietrze. świętopietrze jest opłacane do 1358 roku. Parafia Ogrodzieniecka należała w tym okresie do dekanatu lelowskiego.

W latach 1358 za panowania króla Kazimierza Wielkiego Ogrodzieniec był na granicy królestwa i śląska, w związku z czym był wzmacniany i przebudowany w potężną murowaną na skałach warownię. Ogrodzieniec w tym czasie nabył prawa miejskie i zaczął intensywnie rozwijać się. Był znacznym skupiskiem Żydów, którzy prawdopodobnie już w 1400 r. mieli tutaj swoje świątynie.

W 1454 r. w bitwie pod Chojnicami Bartosz z rodu Włodko ciężko ranny dostał się do niewoli krzyżackiej, gdzie wkrótce na skutek odniesionych ran zmarł. Ogrodzieniec przejął Baltazar Włodko, który prowadząc swobodne życie szybko popadł w długi. Zamek i miasto Ogrodzieniec Baltazar sprzedał w roku 1470 bogatym mieszczanom krakowskim Abramowi i Piotrowi Salomonowiczom.

W 1475 r. bracia sprzedali Ogrodzieniec plebanowi przemyskiemu Janowi Feliksowi Rzenowskiemu, który zakupione dobra podzielił między swych dwóch braci Andrzeja i Stanisława zostawiając sobie jedynie zamek i miasto Ogrodzieniec. Kolejnym właścicielem został Jan Granowski - wojewoda sandomierski - herb Leliwa i generał ziemi ruskiej. W 1501 r. po jego śmierci ziemie Ogrodzienieckie otrzymał jego syn Mikołaj zaślubiony z Magdaleną z Jarosławia z domu Spytek. Ogrodzieniec był wtedy starostwem. Po śmierci Mikołaja w 1506 r. majątek odziedziczyła jego żona. Spadkobiercy Włodków bardziej związani z Ogrodzieńcem w 1508 r. odkupili zamek i miasto od niej. W 1523 r. Jan Boner kupił od Mikołaja Ogrodzieniec z przyległościami.

W 1655 r. późną jesienią Ogrodzieniec został zajęty i spalony przez Szwedów. Następnie Ogrodzieniec został wyzwolony przez dziedzica Dankowa Warszyckiego - późniejszego właściciela. Załoga szwedzka na zamku została zlikwidowana. Zamek ogrodzieniecki z doznanych zniszczeń nigdy się już nie podźwignął.

W 1669 r. Ogrodzieniec przeszedł w ręce Stanisława Warszyckiego, słynnego wojownika i gorliwego katolika, jednego z najznakomitszych mężów w Polsce w XVII wieku. W 1680 r. umarł Stanisław, a Ogrodzieniec otrzymała jego córka Helena razem ze swym mężem Michałem Warszyckim. Od 1697 r. właścicielem Ogrodzieńca został Kazimierz Męciński, dziedzic ogromnych majątków i bogatego skarbca zgromadzonego przez przodków w okresie wielu lat.

W 1702 r. Ogrodzieniec po raz drugi zajęły wojska szwedzkie paląc doszczętnie samo miasto i niszcząc zamek. Po splądrowaniu i ograbieniu miasta Szwedzi opuścili Ogrodzieniec. Ciężkie warunki ludności, zniszczony dobytek, spalone domy i wszelkie zapasy były przyczyną wybuchu zarazy. Od 1746 r. Jakliński dokonał remontu zamku, znaczną część sal wyposażył w nowy sprzęt, lecz swej świetności zamek nigdy już nie osiągnął. W 1774 r. król Stanisław August Poniatowski nadał miastu Ogrodzieniec prawo odbywania 12 jarmarków rocznie. Zaczęły powstawać jednopiętrowe budowle rezydencjalne o trójosiowym układzie okien.

Po upadku powstania kościuszkowskiego 1795 r. ziemie ogrodzieniecki dostały się pod zabór rosyjski. Do 1813 r. Ogrodzieniec cieszył się wolnością, a po upadku Napoleona ziemie Ogrodzienieckie zagarnęli powtórnie Rosjanie. W 1845 r. Ogrodzieniec należał do pow. Lelowskiego gub. Radomskiej, a od 1846 r. do 1867 do pow. Olkuskiego gub. Radomska. Prawa miejskie zostały mu odebrane z nakazu samego cara w 1864 roku. W 1914 r. następował dalszy rozwój miasta a od 1915 r. jak podają kroniki miasto Ogrodzieniec posiadało w Ratuszu Urząd Stanu Cywilnego.

Po zakończeniu I wojny światowej dnia 11 listopada 1918 r. Polska po 123 latach niewoli odzyskała niepodległość. Ogrodzieniec był wtedy osadą i siedzibą Urzędu Gminy i należały do niego: Kiełkowice, Karlin, Morusy, Podzamcze, Józefów, Żelazko, śrubarnia, Rodaki, Ryczówek, Kwaśniów, Centuria. Ludność samej osady liczyła 3.000 mieszkańców, a razem z przynależnymi wioskami przekraczała 12.000 osób.

W 1921 r. wybudowano Urząd Gminny za wójta Wójcika Ludwika. W tym trudnym czasie w osadzie wybudowano nową 7 klasową szkołę podstawową im. Stefana Żeromskiego. Na terenie gminy zaczęły powstawać drogi z Zawiercia do Pilicy, z Ogrodzieńca do Dąbrowy Górniczej, Olkusza, Kromołowa i Ryczowa. Były to drogi z tłocznia wapiennego uwałowane.

Po 1933 r. rozpoczęła się stopniowa rozbudowa osady. Zabudową objęto zachodnią i południową krawędź osady, powstały nowe ulice, nowe place. Ludność osady przekraczała 4.000 osób. Ogrodzieniec należał do powiatu olkuskiego, województwa kieleckiego.

Dnia 04 września 1939 r. Niemcy zajęli Ogrodzieniec. 8 października 1939 r. ziemie ogrodzieniecką wcielono do rzeszy. Ogrodzieniec wszedł w skład Górnego śląska z centrum w Katowicach, w dalszym ciągu należał do powiatu olkuskiego. Narastał terror okupanta, narastał też ruch oporu. Powstawały tajne organizacje walki zbrojnej z Niemcami. W tym czasie w latach (1939 - 1945) zginęło wiele ludzi. Podczas okupacji wprowadzono (nieoficjalnie) niemiecką nazwę Ogrodzieńca - Bonerburg, pochodzącą od polskiej szlacheckiej rodziny Bonerów - właścicieli zamku w XVII wieku.

Od stycznia 1956 r. następują zmiany terytorialne i Ogrodzieniec przechodzi z powiatu olkuskiego do zawierciańskiego i województwa katowickiego. Następnie w styczniu 1973 r. uzyskuje prawa miejskie zabrane przez cara w 1864 roku. Od tego dnia zostaje w Ogrodzieńcu zorganizowaniu Urząd Miasta i Gminy, w skład którego wchodzą dotychczasowe Rady Osiedlowe w Podzamczu i Gieble.
Galeria
Kościół Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu Brama wejściowa w kościele Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu Pomnik Jana Pawła II w Ogrodzieńcu Figurka nieopodal Kościoła Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu Widok na zamek Ogrodzieniec z miasteczka Widok na wieś Podzamcze z perspektywy ruin zamkowych Kaplica pod Zamkiem Ogrodzieniec w miejscowości Podzamcze Skała Wielbłąd obok zamku w Ogrodzieńcu.