Newsletter

Chcesz otrzymywać najnowsze informacje z regionu, nowo dodanych obiektach turystycznych? Zostań subskrybentem naszego newslettera!

(*) - pole obowiązkowe

Statystyka

  • Wszytkich: 19060274
  • W tym roku: 191700
  • W tym miesiącu: 66458
  • Dziś: 467
  • Online: 30

Lelów - Podlesie - Nakło

Gmina Lelów jest położona w południowo - wschodniej części powiatu częstochowskiego, ok. 35 km na wschód od Częstochowy. Gmina graniczy z gminami: powiatu częstochowskiego (Janów, Przyrów, Koniecpol), powiatu myszkowskiego (Niegowa) oraz powiatu zawierciańskiego (Irządze, Szczekociny). Dawne znaczące miasto, obecnie wieś nad rzeką Białką. Znana w Polsce z corocznych pielgrzymek chasydów na miejscowy grób cadyka. Terytorialnie Lelów obejmuje obszar o powierzchni 121 km2, w skład którego wchodzi 17 sołectw: Biała Wielka, Celiny, Drochlin, Gródek, Konstantynów, Lelów, Lgota Błotna, Mełchów, Nakło, Podlesie, Paulinów, Staromieście, Lgota Gawronna, Skrajniwa, ślęzany, Turzyn, Zbyczyce. Na koniec 2002 r. obszar gminy zamieszkiwało 5 354 osób. Gęstość zaludnienia w gminie wynosi ok. 44 mieszkańców/km2. Główne źródła utrzymania ludności to rolnictwo, rzemiosło i usługi. Brak tutaj przemysłu, natomiast otoczenie leśne sprzyja zabudowie letniskowej.

Gmina Lelów posiada korzystne położenie przy drodze krajowej wchód - Zachód - Kielce, Szczekociny, Olsztyn, Olsztyn - Częstochowa, Opole, ze skrzyżowaniem z drogą na kierunku północno - południowym - Włoszczowa, Koniecpol, Myszków, Katowice z odgałęzieniem na Wolbrom i Kraków, co stwarza warunki znacznego rozwoju gospodarczego na kierunkach obsługi uczestników ruchu tranzytowego.

Rys historyczny

Pierwsze wzmianki świadczące o potędze tej osady pochodzą z XII w., wtedy to już zaliczana była wraz z siecią służebnych osad za jedną z najstarszych i najznaczniejszych w północno-zachodniej Małopolsce. W 1190 roku papież Celestyn wymienia po raz pierwszy nazwę Lelów. W XIII w. w okresie rozbicia dzielnicowego Lelów nabrał strategicznego znaczenia jako przedpole obronne "osady wawelskiej". Rozegłe bagna na tym terenie stanowiły niezawodną ochronę na wypadek niespodziewanej napaści. Wykorzystał to w czasie walk o tron krakowski książę Konrad Mazowiecki, wznosząc około 1246 roku gród obronny, obok istniejącego już od dawna osiedla. Gród ten został "zbudowany na kopcu wysokim, o prostopadłych prawie ścianach, lecz niezbyt rozległy".

Ponieważ biskupem krakowskim był osadzony przez czesko-niemiecką załogę Jan Muskata (przeciwnik koncepcji zjednoczeniowej), w 1304 roku Lelów - miasto biskupie - został zdobyty przez wojska Władysława Łokietka. Odtąd zaczynał się dla Lelowa i jego okolic okres szybkiego rozwoju gospodarczego. Wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego, na miejscu starego grodu, zamek obronny i samo miasto otoczone murami odgrywały ważną rolę w ówczesnym systemie obronnym.

Około 1340 r. nastąpiło oddzielenie się Starego Lelowa, względnie Starego Miasta (dziś Staromieście) od Lelowa, zwanego Nowym Miastem - ulokowanym na obecnym miejscu. W 1341 r. Lelów uzyskuje prawa miejskie. W 1345 r., w czasie wojen Kazimierza Wielkiego z królem Czech Janem Luksemburskim, powracająca z nieudanego oblężenia Krakowa kolumna wojsk czeskich podeszła pod Lelów. Okres rządów Ludwika Węgierskiego (1370-1383) powstrzymał nieco tempo rozwoju miasta. W latach bezkrólewia po Ludwiku tu miał się odbyć zjazd szlachty w 1384r. Pod naciskiem szlachty wielkopolskiej przeniesiono go do Radomska.
Żywiołowy, bujny wzrost miast polskich w XV w. dotyczył także miasta nad Białą. Rozwinęło się rękodzielnictwo. Lelów stał się jednym z największych ośrodków sukiennictwa. W XV i XVI w. Lelów wielokrotnie niszczyły pożary. Miasto dźwigało się jednak dzięki opiece i przywilejom królów, zwłaszcza Zygmunta Starego. Od XVI w. stopniowo narastała regresja gospodarcza mieszczaństwa. Spalone doszczętnie w 1638 r., kilkanaście lat później zniszczone przez Szwedów, miasto nigdy już nie wróciło do dawnej świetności. Po częściowej odbudowie, ponownie w 1708 r. Lelów został doszczętnie zniszczony, zburzono mury miejskie.

Przemiany społeczne następujące stopniowo w drugiej połowie XVIII w. nie zaznaczyły się tu wyraźniej. Mieszczaństwo małych miasteczek nie mogło osiągnąć wielkich korzyści z uchwalonego przez Wielki Sejm i potwierdzonego w Konstytucji 3 Maja prawa o miastach. Niepomyślny dla miasta był także przejściowy zabór pruski (1793-1806). W XIX w. uległy rozbiórce resztki murów i budynków, miasteczko wegetowało - rządy carskie nie stwarzały możliwości rozwoju małych miasteczek. W 1825 roku zostaje rozebrany klasztor Franciszkanów. W 1863 roku na polach niedaleko Mełchowa rozegrała się potyczka oddziału Zygmunta Chmieleńskiego z pułkiem rosyjskim.

Poczynając od roku 1864 następowała intensyfikacja gospodarki rolnej, przede wszystkim obszarniczej. W 1869 roku Lelów stracił prawa miejskie, mimo to właściciele ziemscy w okolicy budowali gorzelnie, młyny, tartaki. W Lelowie cały wysiłek społeczeństwa koncentrował się na odbudowie zniszczeń i uzyskanie odrębnej parafii, gdyż w wyniku klęsk i zniszczeń kościołem parafialnym stał się kościół w Staromieściu. Parafia w Lelowie odnowiona została w 1899 roku.

I wojna światowa ominęła Lelów, okres międzywojenny nie stworzył jednak warunków sprzyjających rozbudowie miasteczka. W czasie II wojny światowej przez Lelów przetoczył się front. W czasie działań wojennych 3-4 września 1939 r. spłonęła większość domów. Wiosną 1943 r. hitlerowcy wywieźli do obozu koncentracyjnego w Treblince ostatnich lelowskich Żydów. Lata okupacji i działania wojenne w styczniu 1945 r. dopełniły dzieła zniszczenia. Spalony i obrabowany przez hitlerowców zabytkowy kościół stracił wiele cennych przedmiotów i dzieł sztuki sakralnej. Odbudowano go po wojnie wielkim wysiłkiem mieszkańców. Po wojnie wzniesione zostały budynki użyteczności publicznej: Gminny Dom Kultury, Urząd Gminy, Dom Pomocy Społecznej itp. Powstał także zalew na rzeczce Wąworznej (dopływ Białki).

Atrakcje turystyczne

W gminie Lelów do atrakcji turystycznych należy zaliczyć mnogość zabytków i obiektów objętych ochroną konserwatorska są to między innymi zespoły kościelne w Podlesiu, Nakle, Lelowie, Staromieściu, zespoły pałacowo - parkowe w Nakle i Białej Wielkiej. Obszar gminy leży w dorzeczu rzeki Pilicy II rzędu, sieć wodną stanowi rzeka Biała III rzędu, dopływ Pilicy oraz cieki wodne bez nazw. Wody rzeki Białki i jej dopływ charakteryzuje wysoki stopień czystości. Niedaleko wsi Lelów znajduje się malowniczy zalew na rzece Białce

W samym Lelowie można zobaczyć kościół św. Marcina z przełomu XIII i XIV w., gotycki, przebudowany w XVII w. po pożarze. Z cudownie ocalałym z kolejnego pożaru we wrześniu 1939 roku krzyżem oraz kaplicą Matki Boskiej Pocieszenia. Dodatkowo wieś posiada zabytkowy układ urbanistyczny świadczący o posiadaniu niegdyś praw miejskich, ma unikalny w skali europejskiej rynek (z każdego rogu odchodzą 2 ulice).
.
Przy Rynku na zapleczu pawilonu handlowego znajduje się symboliczny ohel na miejscu pochówku cadyka Dawida Biedermana, do którego corocznie w rocznice jego śmierci przybywają rabini z całego świata na modły. Przed drugą wojną światową stanowili około 45 proc. mieszkańców Lelowa. Z czasów przed II wojną światową pozostała parterowa zabudowa w rynku. Do domków wchodzi się wprost z chodnika. Tak jak przed kilkudziesięciu laty. Na framugach są dzwonki. Po II wojnie światowej Chasydzi zaczęli przyjeżdżać w 1989 roku, po tym gdy zaczęły się poprawić stosunki polsko-izraelskie. Fundacja Nisenbaumów zlokalizowała grób cadyka Dawida na terenie Gminnej Spółdzielni.

Chasydzi wierzą, że cadyk Dawid miał dar uzdrawiania i prorokowania. Według podań był chromy, ale podczas rytualnych chasydzkich tańców odzyskał pełnię władzy w nodze i mógł uzdrawiać także innych chorych. A Napoleonowi ciągnącemu na Rosję, gdy cesarz zwrócił się do niego o radę, przepowiedział klęskę. Ortodoksyjni Żydzi zostawiają w ohelu karteczki z prośbami, i modlitwami. Wierzą, że cadyk Dawid pomoże im w ich spełnieniu. Chasydzi najpierw się modlą, a na koniec szabasu wydają ucztę. Wtedy śpiewają i tańczą w swoim towarzystwie. Nie dopuszczają do zabawy kobiet. Te nie mają wstępu za próg.

 

Inne portale:
noclegi w Beskidach noclegi w Pieninach noclegi w Sudetach noclegi w Karkonoszach