Gmina Poraj leży w północnej części województwa śląskiego, 15 km na południe od Częstochowy oraz ok. 10 km na wschód od trasy szybkiego ruchu Gdańsk - Łódź - Częstochowa - Katowice - Cieszyn. Pod względem geograficznym gmina znajduje się w obrębie makroregionu Wyżyny śląsko - Krakowskiej. Przez teren gminy przebiega magistrala kolejowa Warszawa - Katowice. Obszar gminy zamieszkuje ok. 10 300 mieszkańców i jest regionem o charakterze przemysłowo-rolniczym. Na terenie gminy istnieją liczne zakłady produkcyjne m.in: Fabryka Wózków Dziecięcych w Poraju, Zakłady "Metalplast" w Poraju, Przedsiębiorstwo "Las" w Poraju, itp.. Sama wieś Poraj to wieś o charakterze letniskowym (ok. 4,3 tys. mieszkańców) leżąca w dol. Warty w pobliżu zalewu "Poraj" stanowiącego tutaj największą atrakcję turystyczną pozwalającą na uprawianie sportów wodnych. Gmina otoczona jest gminami: Kamienica Polska, Myszków, Olsztyn koło Częstochowy, Żarki, Koziegłowy. Obecnie w skład gminy wchodzi 8 sołectw, którymi są: Choroń, Dębowiec, Gężyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Masłońskie, Poraj, Żarki Letnisko. Obszar gminy wynosi 58,53 km, w tym:
- zbiornik wodny 5,04 km kw.,
- tereny leśne 25,13 km kw.,
- użytki rolne 24,07 km kw.,
- pozostałe 9,33 km kw.,

Rys historyczny

Miejscowość Poraj pojawia się w zapiskach historycznych od 1496 r. Starosta krzepicki Stanisław z Kurozwęk, syn Dobiesława, z polecenia króla Jana Olbrachta, zakłada w małej osadzie, położonej wśród lasów, dwie mile na południe od Częstochowy stadninę koni, powierzając pieczę nad nią Rychcie Grzegorzowi, synowi Macieja i Janowi Klamrze. Dla podkreślenia tak zacnej osobistości osada ta przyjęla nazwę Poraj z nazwy herbu starosty Stanisława z Kurozwęk.

W roku 1556 za czasów króla Zygmunta zaprowadzony zostaje pierwszy w Polsce szlak pocztowy z Krakowa do Krzepic przez Olkusz, Koziegłowy, Częstochowę. W Poraju właśnie założono stanicę wymiany koni pocztowych, którą zawiadywał Stanisław Bonicki, poczthalter królewski.

Rozkwit Poraja rozpoczął się dopiero od czasu wybudowania kolei zwanej wówczas Warszawsko-Wiedeńską w 1846 r. Poraj, w początkowym okresie wolno, potem nabierając tempa zaczyna się rozwijać. Podczas budowy kolei przez Poraj wybudowano od razu stację o nazwie Poraj, postawiono budynki mieszkalne oraz gospodarcze dla kolejarzy i ich rodzin. Po 1848 roku po wybudowaniu linii kolejowej Poraj stał się osiedlem kolejarskim. Wokół zabudowań kolejowych zaczęto stawiać domy, teren należał wówczas do majątku Choroń. Wkrótce po zniesieniu pańszczyzny, a więc około 1863-65, ośmiu gospodarzy z Choronia otrzymało tutaj działki lasu od właścicieli. W roku 1862 założona została w Poraju poczta, co świadczy, że ludności było niemało. W 1914 roku rozwineły się początki działalności letniskowej.

W początkowym okresie administracyjnie Poraj należy do Gminy Choroń. Dopiero w 1920 roku utworzono własną gminę. Rozwijało się także życie kulturalne i sportowe. Klub sportowy "Warta" w Poraju osiągał sukcesy, kółka amatorskie przy OSP w Poraju urządzały potańcówki, zabawy ludowe, rokrocznie obchodzono święto lasu. W roku 1932 wybudowano kościół i utworzono parafię. W roku 1938 powstał Komitet Budowy Szkoły, której otwarcie odbyło się 25 września 1939 roku. W latach 1939-45 stała się miejscowością celną, leżąca na granicy między III Rzeszą a Generalną Gubernią. W 20 lipca 1940 r. zamknięto szkoły w całym powiecie. Ponownie je otworzono 2 maja 1942 roku. 17 stycznia 1945 r. Niemcy opuścili Poraj, wkroczyły wojska radzieckie. Od dnia 5 lutego rozpoczęto normalne zajęcia. Komitet Budowy Szkoły rozpoczyna ponownie swą działalność i w dniu 27 października 1947 roku zostaje wkopany kamień węgielny pod nowy gmach szkoły. Dnia 22 lipca 1951 roku została oddana do użytku nowa szkoła. Poraj zaczyna żyć, powstają fabryki: Okuć Budowlanych, Wózków Diecięcych, Włókiennicze i inne. Powstaje 9 bloków mieszkalnych dla pracowników górnictwa rud żelaza, które zamieszkuje około 200 rodzin, doprowadzony zostaje wodociąg z Częstochowy. W latach 1957-1978 następuje budowa w pobliżu Poraja zapory na Warcie, która spiętrzyła wody tworząc Zalew Poraj. Odtąd Poraj całkowicie przekształcił się w miejscowość letniskową. W roku 1961 powstaje Osiedlowa Rada Narodowa z 23 radnymi. Lata 1963-1973 są pozytywnymi dla Poraja, buduje się nowe ulice, zakłada chodniki, nowe punkty oświetlenia ulicznego, w bardzo szybkim tempie rozwija się indywidualne budownictwo mieszkaniowe. Na posiedzeniu Sejmu w dniu 29 listopada 1972 roku podjęto ustawę o utworzeniu gmin i tak z utworzonych w Polsce 2366 gmin, jedną z nich zostaje gmina Poraj, leżąca w powiecie myszkowskim, w województwie katowickim. Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 roku utworzono w powiecie myszkowskim Gminę Poraj z dniem 1 stycznia 1973 roku.
W skład nowo utworzonej gminy weszły byłe Gromadzkie Rady Narodowe jak: Masłońskie i Choroń, Osiedlowa Rada Narodowa Poraj oraz wieś Dzierżno z Gromadzkiej Rady Narodowej Nowa Wieś.

Atrakcje turystyczne

Na terenie gminy istnieje wiele punktów gastronomicznych: restauracje, stołówki, bary, kawiarnie i inne obiekty. Znajdują się tu także liczne obiekty sportowe:
- baseny kąpielowe odkryte, korty tenisowe, boiska sportowe, place zabaw dla dzieci,
- wypożyczalnie sprzętu sportowego do sportów motorowodnych.
Ponadto w Poraju rozpoczyna się żółty pieszy Szlak Zamonitu oraz szlaki rowerowe: czerwony Poraj-Morsko, żółty Edukacyjnych Zagród Agroturystycznych", niebieski Dębowcówka, niebieski "Szlakiem Hutnictwa". Przez Poraj lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie biegną również szlaki piesze: zielony Choroński i czarny im. B. Rychlik oraz zielone rowerowe Wokół Poraja

W pobliżu wsi znajduje się duży Zalew Poraj. Powierzchnia przy maksymalnym spiętrzeniu wód 5,5 km2 (550 ha). Zbiornik ten został uruchomiony w 1978 roku w wyniku spiętrzenia wód rzeki Warty. posiada maksymalną wysokość piętrzenia 12 m i całkowitą pojemność 25,1 hm3 Dzięki temu znalazł się on w czołówce polskich sztucznych zbiorników wodnych pod względem wielkości (w 1993 roku 21 miejsce w kraju). Najbardziej znane ośrodki wypoczynkowe rozlokowały się również w miejscowościach: Masłońskie i Jastrząb.
Istnieją tu dogodne warunki do uprawiania żeglarstwa, a stan wód, mimo zanieczyszczeń pochodzących głównie z zakładów przemysłowych Zawiercia i Myszkowa jest zadowalający. W zalewie spotyka się wiele różnych gatunków ryb dzięki czemu w sezonie można spotkać tu wielu wędkarzy. Spotyka się również raki, szczególnie przy dopływach mniejszych rzek i strumieni.