Zamek w Smoleniu to zamek rycerski znajdujący się we wsi Smoleń w województwie śląskim oraz na Szlaku Orlich Gniazd. Zbudowany został na jednym z najwyższych wzniesień Jury Krakowsko - Częstochowskiej (486 m n.p.m.).

Rys historyczny

Pierwotny zamek wznosił się tu już w XIII w. Kroniki opisują zdobycie zamku smoleńskiego w 1300 r. przez króla Czech - Wacława II walczącego o polski polski tron z Władysławem Łokietkiem. Zamek został wtedy całkowicie spalony. Na jego miejscu wzniesiony został nowy zamek z kamienia łamanego w połowie XIV wieku, najprawdopodobniej przez Ottona herbu Topór z Pilczy (Pilcza to też pierwotna nazwa Smolenia). Po raz pierwszy wzmiankowany był w dokumencie z 1394, wspominającym lokalnego kapelana. Był on siedzibą jego możnego rodu - Toporczyków, którzy zmienili później nazwisko na Pileccy. Z początku był to mały, wieloboczny, kamienny obiekt zwężający się przy wysokiej, cylindrycznej wieży. W późniejszych latach u stóp skały dobudowano dwa zamki dolne, otoczone grubymi murami z bramą wjazdową, która zachowała się do dziś. Na dziedzińcu zamkowym znajduje się studnia, którą według tradycji wykuć mieli jeńcy tatarscy, a jej głębokość miała wynosić 200 m.

Z początkiem XV wieku dobra pileckie przeszły w posiadanie Leliwitów, synów Elżbiety Pileckiej oraz jej małżonka Wincentego z Granowa. Po jego śmierci w 1417 roku odbył się jej ślub z Władysłwem Jagiełłą. W XVI wieku zamek nabył Seweryn Bonar i przekształcił go w renesansową rezydencję. Później warownia przechodzi w ręce Padniewskich, jednakże pomimo modernizacji bardzo szybko przestała wystarczać rosnącym w potęgę i bogactwo właścicielom. Ograniczona powierzchnia wzgórza utrudniała dalszą rozbudowę, zaś kiepskie połączenia komunikacyjne spowodowały, że Padniewscy postanowili przenieść się do Pilicy, gdzie było dość miejsca by wybudować nową, okazalszą siedzibę. Zamek pozostawiony zaczął niszczeć, zaś jego los przypieczętowali Szwedzi dewastując go i grabiąc w 1655 roku. Przesądziło to o losie budowli, która szybko popadła w ruinę. Pod koniec XVIII wieku zaborcze władze austriackie użyły kamienia z jej murów do budowy komory celnej. Swój udział w barbarzyńskim dziele zniszczenia mieli również poszukiwacze skarbów; mamieni legendami przekopywali średniowieczne lochy w poszukiwaniu szczęścia. W połowie XIX wieku ówczesny właściciel Smolenia Roman Hubicki podjął pewne próby oczyszczenia zamkowego wzgórza, podczas których na południowym jego stoku odkopano ludzkie szczątki, a także fragmenty średniowiecznej broni i amunicji - zapewne pozostałości po jakimś oblężeniu. Po II wojnie światowej odgruzowano zachowane mury i zabezpieczeno je w charakterze trwałej ruiny.

Opis wyglądu

Ówcześnie w skład warowni wchodził zamek wysoki, a także dwa zamki dolne (przedzamcza). Głównym elementem budowli, wzniesionej z miejscowego kamienia wapiennego, była okrągła wieża o średnicy 7,5 metra. Postawiona w zachodniej części zespołu, wewnątrz muru obronnego biegnącego po krawędziach skały. W skład wewnętrznej zabudowy wchodził również dom mieszkalny, którego dolne partie zachowały się do dziś. Jedyne wejście do zamku górnego wiodło przez niewielki otwór bramny umieszczony w południowej kurtynie. Zaplecze gospodarcze stanowiło pięcioboczne przedzamcze wschodnie. Otoczone było ono murem o grubości dochodzącej do 2 metrów, zwieńczonym krenelażem, poniżej którego biegł ganek dla straży. Dobudowane w XVI stuleciu przedzamcze zachodnie było otoczone murem i miało odrębną bramę wjazdową. W jego wnętrzu znajdowały się dodatkowe pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze, a także głęboka studnia z kamienną cembrowiną.

Obecnie

Mocno zrujnowany ale posiadający swój urok zamek znajduje się na wysokim wzniesieniu porośniętym lasem. Zachowały się ruiny dwóch zamków dolnych i górnego. Nie ma sklepienia. Widać mury obronne, pozostałości komnat i najstarszą część zamku – wieżę. Cylindryczna wieża zachowała się do wysokości 16 metrów, kilka metrów wysokości liczą mury zamku górnego. Niemal w całości zachowały się również mury obronne zamków dolnych z obydwiema bramami - w jednej z nich widoczne są resztki mechanizmu służącego do podnoszenia brony. Z domów na zamku dolnym pozostały jedynie elementy przyziemia, zaś piwnice oraz studnia są obecnie niemal całkowicie zasypane. Zamek dolny od strony zachodniej został dobudowany później, połączono go z wieżą murem zbudowanym na skale. W drugim zamku dolnym znajduje się, jak utrzymują legendy, głęboka na 200 m. studnia. Do zamku górnego można się dostać dzięki specjalnie przygotowanym łańcuchom i podpórkom lub wejść łagodniejszym zboczem wzdłuż zachodniego muru. Znajduje się tam taras widokowy na cała okolicę. Pod zamkiem znajduje się sieć korytarzy które pobudzają wyobraźnie, niestety wejścia do nich zasyupane lub nieodkryte.

Od 1954 r. zamek i okolica stanowią rezerwat krajobrazowy "Smoleń", na którego obszarze porastają wiekowe buki, modrzewie i graby oraz 160 gatunków innych roślin. W lesie znajduje się też wiele ostańców skalnych, a najciekawsze z nich to położone nieopodal Zegarowe skały. W okolicy jest też kilka jaskiń.

(Źródło – opracowane na podstawie www.zamkipolskie.com)