Newsletter

Chcesz otrzymywać najnowsze informacje z regionu, nowo dodanych obiektach turystycznych? Zostań subskrybentem naszego newslettera!

(*) - pole obowiązkowe

Statystyka

  • Wszytkich: 19059930
  • W tym roku: 191356
  • W tym miesiącu: 66114
  • Dziś: 123
  • Online: 7

Zamek w Pieskowej Skale

Zamek w Pieskowej Skale leży w północnej części województwa małopolskiego, nad Doliną Prądnika, nieopodal Krakowa (27 km na północ od miasta) na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, w północnej części Jury Krakowsko - Częstochowskiej.

Rys historyczny

Najstarsza wiadomość o zamku w Pieskowej Skale pochodzi z roku 1315 (wzmianka w dokumentach Władysława Łokietka jako castrum Peskenstein). Jan Długosz wskazuje Kazimierza Wielkiego jako fundatora Pieskowej Skały. W 1377 roku podczas polsko-węgierskiej wyprawy na ziemię bełzką Ludwik Węgierski wydzierżawił warownię Piotrowi Szafrańcowi z Łuczyc (herbu Starykoń) w nagrodę za udzielone królowi poparcie.
28 października 1422 prawowitymi właścicielami budowli stali się Szafrańcowie, gdyż Władysław Jagiełło - nie będąc w stanie spłacić zaciągniętych długów - przekazał im zamek na poczet zaległych należności. W kolejnych pokoleniach Szafrańcowie roztrwonili majątek, utracili wysoką pozycję na dworze królewskim, a nawet dobre imię. Jeśli wierzyć przekazanym przez Długosza piętnastowiecznym pogłoskom, trzeci z kolei Szafraniec o imieniu Piotr parał się na zamku w Pieskowej Skale alchemią i czarną magią. Jego młodszy syn Krzysztof należy do najsłynniejszych polskich raubritterów - rycerzy rozbójników (w 1484 na polecenie króla Kazimierza Jagiellończyka został on złapany i ścięty pod basztą Sandomierską na Wawelu). Wiek XV przyniósł dalszą rozbudowę zamku, a zwłaszcza jego systemu obronnego. Wzniesiono wówczas dwie potężne okrągłe baszty artyleryjskie, chroniące zamek od strony wschodniej. Po śmierci Krzysztofa Pieskowa Skała przeszła w ręce jego brata Stanisława, a później jego syna Hieronima. Kolejny właściciel zamku, wnuk Stanisława - Stanisław rozpoczął jego przebudowę na renesansową rezydencję (ogrody, stawy i zwierzyńce), które swoim rozmachem niemal dorównywało Wawelowi. Po śmierci ostatniego dziedzica z rodu Szafrańców - Jędrzeja - dobra pieskoskalskie wraz z zamkiem przeszły na własność Macieja Łubickiego. Kolejnym właścicielem zamku był Samuel śladkowski, a następnie Jan Zebrzydowski herbu Radwan (miecznik koronny), który przekazał go w 1640 roku swojemu synowi Michałowi (starosta lanckoroński i wojewoda krakowski). Temu ostatniemu rezydencja zawdzięcza modernizację fortyfikacji (tzw. system nowowłoski) i gruntowną przebudowę. Obwarowania te okazały się jednak niewystarczające, bowiem w roku 1655 zamek nie zdołał oprzeć się atakowi wojsk szwedzkich, które ograbiły go i poważnie zniszczyły. Remontem budowli i przywróceniem jej dawnej świetności zajęła się rodzina Wielopolskich. Usunięto wówczas wiele elementów renesansowej zabudowy, zastępując ją nową, barokową szatą architektoniczną. Nieprzystosowane do polskich warunków klimatycznych włoskie krużganki arkadowe zostały zamurowane, zlikwidowano też loggię widokową zabudowując jej arkady. Wieże zamkowe otrzymały malownicze, baniaste hełmy. Przebudowano również wnętrza zamkowe ozdabiając je barwnymi oponami, urządzono modne wówczas pokoje tureckie, perskie, rajskie. W odnowionych komnatach zamkowych gościł w roku 1787 król Stanisław August Poniatowski. W 1842 roku Pieskową Skałę kupił Jan Mieroszewski, a w 1846 odziedziczył go po ojcu Sobiesław August. Stworzyli oni na zamku swoje prywatne muzeum, gromadząc w nim liczne dzieła sztuki i bogaty księgozbiór. W okresie ich rządów budowlę trawiły pożary (1850, 1863). W trzy lata po pierwszym pożarze zawaliła się najstarsza część rezydencji – kazimierzowski zamek górny usytuowany na Skale Dorotki. Drugi z nich był rezultatem ostrzału artylerii rosyjskiej, ścigającej dowodzony przez Mariana Langiewicza oddział powstańców polskich. Mimo odbudowy przeprowadzonej w latach 1864-77 rezydencja zaczęła z wolna popadać w ruinę. W 1896 roku zabytek kupił Michał Wilczyński i szybko sprzedał niejakiemu Chmurskiemu, który podobno tak go zadłużył, że obiekt został zlicytowany. W roku 1903 kupiła go spółka aukcyjna, założona z inicjatywy Adolfa Dygasińskiego, która wyremontowała rezydencję i przeznaczyła na luksusowy pensjonat, działający w latach 1903-1939. Po II Wojnie światowej Pieskowa Skała podzieliła los wielu polskich zamków, pałaców i dworów - pełni funkcje muzealne. Muzeum jest oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.

Opis wyglądu

Zamek zbudowany jest na skale stromo opadającej z trzech stron w Dolinę Prądnika. Początkowo obejmował on niewielki obszar i stanowił założenie dwuczłonowe, złożone z położonego w najwyższej części skały zamku górnego oraz ulokowanego niżej zamku dolnego. Na skale, zwanej Dorotką wznosiła się prostokątna w planie i dalej przechodząca w ośmiobok wieża. Zamek dolny posiadał zarys zbliżony kształtem do dzisiejszego dziedzińca renesansowej rezydencji. Na jego terenie mieściły się pomieszczenia gospodarcze. Bezpieczeństwa warowni strzegły dwie baszty (jedna przetrwała) oraz sztuczna fosa, przez którą prawdopodobnie przerzucony był most zwodzony.

Czteroskrzydłowe, renesansowe założenie powstało w trakcie wielkiej rozbudowy, przeprowadzonej przez Szafrańców w XVI wieku. Pałacowy charakter nadały rezydencji trzykondygnacyjne krużganki arkadowo-filarowe, otaczające zbliżony kształtem do ściętego trapezu dziedziniec. Nową bramę wjazdową umieszczono we wschodnim skrzydle. Tuż obok, do zewnętrznej ściany dobudowano wysunięty ryzalit z dwupiętrową loggią, z której roztaczał się piękny widok na dolinę. Podwyższone budynki otrzymały finezyjną attykę, a wnętrza - renesansowe detale architektoniczne w postaci zdobnych kominków, portali i obramień okiennych. Wokół założono ogrody, wykopano stawy i zorganizowano niewielkie ZOO. Po 1640 roku obiekt został wzmocniony nowoczesnym systemem fortyfikacyjnym, składającym się z dwu bastionów połączonych kurtyną z bramą wjazdową. Późniejsze przebudowy (m.in. w stylu barokowym po 1718 i gotyckim po 1880 roku) w niewielkim stopniu zmieniły układ przestrzenny warowni, ale zatarły renesansowy charakter, który przywrócono w trakcie jej restauracji po II wojnie światowej.

Obecnie

Główne wejście na dziedziniec zewnętrzny zamku znajduje się od strony wsch., w kurtynie łączącej dwa bastiony. Powyżej bramy i pod wieżyczkami strażniczymi na narożach bastionów znajdują się kartusze z herbami Zebrzydowskich: "Radwan" - herb rodziny Zebrzydowskich, "śreniawa" - herb żony Michała Zebrzydowskiego, z domu Stadnickiej oraz "Gryf" i "Herburt" należące do jego dziadków. W głębi obszernego dziedzińca jest widoczny budynek zamku ujęty po prawej stronie okrągłą gotycką basztą, zbudowaną z wapienia jurajskiego najprawdopodobniej pod koniec XV w., w której na dziesięciu poziomach jest rozmieszczonych 57 otworów strzelniczych. Do baszty przylega z prawej strony XVIII-wieczny budynek oficyny, sięgający do bastionu pn.-wsch. Poniżej dziedzińca zewnętrznego, od strony pd., znajduje się ogród włoski z bukszpanowymi żywopłotami.

Od strony pn. dziedziniec zamyka parawanowy mur, nie mający traktu mieszkalnego. Na poziomie I piętra do muru przylega Skała Dorotki, na której stoi drewniana altana zbudowana już po wojnie.Z krużganków II piętra prowadzi wejście do kaplicy św. Michała, zbudowanej na rzucie kwadratu, sklepionej półkolistą kopułą z latarnią u szczytu. Na wsch. od niej rozciąga się Park Zamkowy z okazałymi drzewami. W odległości ok. 50 m widoczna jest neogotycka altana.

Do zamku przylega park krajobrazowy. W pobliżu stoi słynna wapienna skała zwana Maczugą Herkulesa, Czarcią Skałą lub Sokolicą. U podnóża wzgórza na którym znajduje się zamek znajduje się kompleks pięciu stawów przepływowych założony w XVI wieku. Hodowano w nich karpia, szczupaka i karasia, a w późniejszym czasie pstrągi tęczowe. Od 1993 roku zaprzestano hodowli.

Obecnie zabytek stanowi Oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. W zamkowych wnętrzach prezentowana jest stała wystawa mebli, rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego od XIV do połowy XIX wieku. W jednym z bastionów działa kawiarnia. Od maja do wrzesienia funkcjonują także: księgarnia, sklepik i stoisko z pamiątkami oraz "galeria pod kasztanem". W sąsiedztwie zabytku rozciąga się park krajobrazowy z XIX-wieczną altaną. U podnóża zamkowych skał prezentują się malowniczo zarośnięte XVI-wieczne stawy, a kilkaset metrów na południe wznosi się samotnie najsłynniejsza polska skała - Maczuga Herkulesa, zwana też Maczugą Krakusa, Skałą Twardowskiego lub prościej - Sokolicą.

Muzeum otwarte jest od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00-15.30. W piątki zwiedzanie jest bezpłatne. W jednym z bastionów, na lewo od wejścia mieści się stylowa kawiarnia "Zamkowa", otwarta w 1970 r. Z jej tarasu malownicza panorama Doliny Prądnika i widok na zamek.

(Źródło - opracowano na podstawie www.zamkipolskie.com oraz www.pieskowaskala.pl)

Galeria strony 42

Inne portale:
noclegi w Beskidach noclegi w Pieninach noclegi w Sudetach noclegi w Karkonoszach