Żarki Letnisko to piękna miejscowość letniskowa położona w malowniczych lasach sosnowych w powiecie myszkowskim w  województwie śląskim. Obecnie liczy sobie około 2000 mieszkańców. Żarki Letnisko to druga co do wielkości miejscowość gminy Poraj. Historia miejscowości Żarki Letnisko nie jest odległa. Jeszcze na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku były tu lasy, ciągnące się pod Poraj, Przybynów, Żarki, Nową Wieś, Lgotę. Jedynymi mieszkańcami tych stron były dwie duże rodziny młynarskie.

Rys historyczny

W 1915 roku został uruchomiony w Żarkach przystanek kolejowy. Ludność okoliczna nazwała go Blokiem (nazwa techniczna, prawdopodobnie od urządzeń blokujących bieg pociągu). Z biegiem czasu Blok jakoby drogą naturalną stał się drugim członem urzędowej nazwy osiedla Żarki-Blok.
Ziemię, na której leżą dzisiejsze Żarki Letnisko, zakupił  w 1916 roku, Karol hrabia Raczyński  ze Złotego Potoku od właściciela ziemskiego z Żarek Miasta Andrzeja Fr. Guskiego. Hrabiostwo Raczyńscy zainteresowali się tym terenem, by w pięknej okolicy powstała osada i ośrodek wypoczynkowy.

Utworzenie miejscowości uzależnione było od decyzji Starostwa w Zawierciu zezwalającej na rozparcelowanie 100 ha lasu na działki budowlane. Z prośbą tą zwrócili się właściciele - Hrabiostwo Stefania i Karol Raczyńscy w 1928 roku. W 1931 roku Raczyńscy wystąpili po raz drugi do Starostwa w Zawierciu o zezwolenie na parcelację dalszą 133 ha lasu w tym samym położeniu. Administrowaniem majątku Raczyńskich zajmowała się hrabina Stefania, gdyż jej mąż większość czasu spędzał za granicą. W planach hr. Stefanii Raczyńskiej było utworzenie pięknego osiedla letniskowo - wypoczynkowego, przeznaczając wiele miejsca pod przyszłe budynki użyteczności publicznej takie jak: park, boiska sportowe, kąpielisko. Również świadczyło o tym wczesne przystąpienie do budowy kościółka i pensjonatu Nałęcz, wyposażonego w dużą salę widowiskową  ze sceną a na przyległym placu wybudowano korty tenisowe. Po uzyskaniu zezwolenia na parcelację lasu, Raczyńscy szybko uporali się z dokonaniem pomiarów i sporządzeniem geodezyjnych planów.  Nabywcy działek rekrutowali się przeważnie z emerytów bądź właścicieli zakładów przemysłowych i kupców z pobliskich miast: Częstochowy i Zagłębia.

Powstające  osiedle letniskowe już wówczas przyciągało tłumy niedzielnych wycieczkowiczów, szukających tu wytchnienia i świeżego powietrza o żywicznym  zapachu lasu sosnowego. Wśród nich było wielu amatorów grzybów, których tu nie brakowało. Dla innych atrakcją była kąpiel w pobliskim stawie, który z roku na  rok powiększał  swą powierzchnie i głębokość. Czystość wody w stawie wówczas nie budziła obaw u kąpiących się przed nabawieniem się jakiejś choroby, bo również strumyk Czarka zasilający staw  w wodę był czysty.  Atrakcyjność osiedla wzrastała jeszcze bardziej, gdy do zaopatrzonej  już w bilard kawiarni dobudowano na całej jej długości odkrytą werandę z zadaszeniem i podłogą do tańca oraz podestem dla orkiestry. Od tej chwili w soboty odbywały się wieczorki taneczne, a w niedzielę, już od wczesnych godzin popołudniowych do późna wieczorem grała orkiestra  do tańca. Po wyposażeniu w pełne zaplecze, to jest dobudowania przylegającego mieszkania  o paru pokojach dla pracowników oraz niezbędnej piwnicy i komórek na podwórku, kawiarnia przeobraziła się w zakład gastronomiczny zdolny do obsługi w zakresie całodziennego wyżywienia. Pod tym względem oraz jako lokal rozrywkowy cieszył się tutaj najwyższym powodzeniem.

W roku 1936 została dokończona budowa kościółka, który został powierzony przez władze kościelne opiece proboszcza  z najbliższej parafii Przybynowa, będącej wówczas również rodzinną parafią dla Żarek Bloku. Równocześnie z budową kościoła postępowała budowa pensjonatu Nałęcz i prawie równocześnie zakończona. Był to w latach przedwojennych  największy tutaj budynek, obok którego znajdował się, wybudowany w tym samym czasie  kort tenisowy, na którym często rozgrywano mecze. Z tego wynika, że Żarki jako osiedle rozwijało się zgodnie  z racjonalnym planem. Najpierw powstawała infrastruktura a następnie domy mieszkalne. Do wybuchu II wojny światowej wybudowano tutaj około 30 domów prywatnych.

Drugim budynkiem, co do wielkości i przeznaczenia po pensjonacie Nałęcz była tzw. Szubertówka od nazwiska  jej właścicielki  (Szubertowa). W czasie wojny właścicielka stała się Volksdeutcherką a dom stał się oazą przybyłych tu Niemców. Po roku 1939 w czasie niemieckiej okupacji, tutejsze Żarki wcielono do Rzeszy  a Żarki Miasto, stanowiące wówczas ten sam teren administracyjny, pozostały w Generalnej Guberni.  Wolność dla nielicznych mieszkańców Żarek-Letniska przyszła w nocy z dnia 16 na 17 stycznia 1945 roku.

Dopiero w 1948 roku działające w miejscowości Towarzystwo Przyjaciół Żarek Bloku - jego Zarząd - wystąpiło z inicjatywą zmiany nazwy osiedla Żarki Blok na Żarki Letnisko i nadaniu nazw ulicom. Nazwa osiedla i ulic z nielicznymi zmianami zachowały się do dnia dzisiejszego.

Lata czterdzieste i pięćdziesiąte były też pomyślne dla budownictwa prywatnego.  Tempo rozbudowy Żarek Letniska z każdym rokiem wzrastało. Powstało wiele domów pięknych o charakterze willowym. W 1964 roku wybudowano basen kąpielowy zasilany wodą z czystej rzeki Czarki. Basen przyciągał mieszkańców Częstochowy i Myszkowa. Żarki Letnisko stały się wówczas najmodniejszym miejscem wypoczynku sobotnio-niedzielnego. W każdym roku grupy zorganizowane, harcerze na obozach, dzieci na koloniach oraz indywidualni turyści odwiedzali Żarki Letnisko by pooddychać powietrzem ze zdrowego sosnowego lasu.

Lata dziewięćdziesiąte to także doprowadzenie do budynków w Żarkach Letnisku gazu, wody i telefonów. Powstało około 20 sklepów różnych branż kilka barów oraz jeden duży hotel "KINGA". Hotel ten posiada dużą salę restauracyjną, lecz jego lokalizacja w zwartej zabudowie pozbawiła go atrakcyjności. Dawny pensjonat Nałęcz służy teraz jako leśniczówka, a Czarka jako apteka i gabinety lekarskie.