Rezerwat Parkowe znajduje się w miejscowości Złoty Potok, gminie Janów w powiecie częstochowskim. Ma charakter leśno-krajobrazowy. Zarządzany jest przez Nadleśnictwo Złoty Potok.

Rys historyczny

Został utworzony 3 września 1957 dla zachowania wzgórz wraz z fragmentami doliny Wiercicy, a także form skalnych i starodrzewia. Powierzchnia 153,2 ha. Swoją historią sięga czasu, kiedy to właściciel majątku w Złotym Potoku hr. Wincenty Krasiński w 1854 r. nadał obszernym lasom w Dolinie Wiercicy charakter parkowy. W 1907 r. jego prawnuk Karol Raczyński ówczesny właściciel, zakazał tu wyrębów i ograniczył eksploatację lasu. W 1927 r. powstał rewir rezerwatowy o nazwie "Parkowe" o powierzchni 105 ha. W 1934 roku utworzono na powierzchni 201 ha, rezerwat dla ochrony źródeł Wiercicy w celu zabezpieczenia dopływu wody do stawów z hodowlą pstrąga. W 1957 roku zatwierdzono powołanie rezerwatu krajobrazowego "Parkowe" na tym obszarze, obejmujący źródłowy odcinek dol. Wiercicy po pn.-wsch. skraj lasu. W 1984 roku powstał projekt poszerzenia rezerwatu o kolejne 83 ha - zostaje jednak niezrealizowany. Po dziś dzień rezerwat ma na celu ochronę najbardziej malowniczej części doliny Wiercy z jej źródłami, fauną i folorą oraz różnorakimi formami skalnymi i jaskiniami.

Obecnie

Rezerwat porastają dobrze zachowane zespoły leśne o charakterze naturalnym w wieku ok. 150 - 170 lat. Zespoły leśne są rozmieszczone strefowo w zależności od różnorodności ukształtowania terenu i występującego podłoża czy specyficznego mikroklimatu. Lasy tego regionu należą do 8 zbiorowisk. Charakterystyczne jest tutaj występowanie swoistych pięter roślinnych. Najwyżej rosną buczyny, głównie żyzne buczyny sudeckie na zacienionych, północnych stokach. Zbocza południowe porasta buczyna storczykowa zaś na stromych zachodnich zboczach buczyna niżowa. Poniżej, w wąwozach i dolinach występują żyzne lasy grądowe z przewagą dębów i lip, w terench niższych, mieszane bory sosnowo-dębowe a najniżej łęgi. W runie lasów występuje np.. kopytnik pospolity, czosnek niedźwiedzi, a w runie kwaśnej buczyny m.in.: borówka czarna, wiechlina gajowa i kosmatka owłosiona.

Występują tutaj typowe górskie gatunki tj. czosnek niedźwiedzi, ciemiężyca zielona, mącznica lekarska, narecznica górska, przetacznik górski, widłak wroniec, pluskwica i wiele gatunków buławników. Rośnie tu również wiele drzew pomnikowych oraz rzadkie storczyki. Faunę reprezentują tu licznie bezkręgowce około 550 gatunków oraz leśne ssaki tj.sarny, dziki, kuny leśne, lisy, borsuki.

W kierunku od strony Ostrężnika przed Źródłami Zygmunta nieopodal drogi, po wsch. stronie wznoszą się skały zwane Diabelskie Mosty o stromych i śliskich zboczach. Wysokie na 15 metrów bloki skalne porozcinane są licznymi głębokimi szczelinami. W pobliżu szczytu skałek szczelina o długości około 8 m od góry zaciśnięta jest w rodzaj tunelu. W okolicznych lasach w latach 1942-45 walczył oddział AK pod dowództwem "Ponurego" kpt. Jerzego Kurpińskiego wchodzący w skład II Bat. 27 pp A.K. i który brał udział w akcji "Burza". O działalności tego oddziału wspomina pomnik wykonany z bryły ostańca z wmurowana płyta pamiątkową stojący przy parkingu nieopodal Diabelskich Mostów i Źródeł Zygmunta. Za parkingiem znajdują się Źródła Zygmunta - nazwane przez Zygmunta Krasińskiego na cześć swego syna, również Zygmunta. Aktualnie woda wypływa z dziesięciu szczelin. Na północny-zachód od Źródła Zygmunta znajduje się źródełko, nazwane przez poetę Źródłem Elżbiety na cześć jego zmarłej córki. Źródła te stanowią największy system wywierzysk na obszarze zlewni rzeki Wiercicy, która stąd bierze swój początek.

Dalej za źródłami potok uchodzi do pierwszych stawów na terenie pstrągarni. Pierwsze stawy powstały za Krasińskich. Dalsze stawy powstały w 2 poł. XIX w. z inicjatywy hrabiego Edwarda Raczyńskiego. Sprowadził on z Litwy inż. Michała Girdwoynia który wybudował pstrągarnię z 22 stawami rybnymi sięgającymi głębokości 4 metrów o łącznej powierzchni lustra wody 132 tys. m2. Pstrągarnia ta była jedyną wówczas na terenie nie tylko Królestwa Polskiego ale również pierwszym i największym pstrągowym gospodarstwem rybackim w kontynentalnej Europie. W 1881 r. do tutejszej pstrągarni sprowadzono z Ameryki pierwszą partie ikry pstrąga tęczowego. Transport ikry eskortował senator Stanów Zjednoczonych Ameryki na cześć którego, Raczyński zmienił nazwę jednego ze stawów na Amerykan. W 1908 r. rozszerzono hodowle o karpia i sandacza, a liczba stawów wzrosła do 46 sztuk o łącznej powierzchni lustra wody na poziomie 336 tys. m2. Jedna z hodowanych tu odmian albinotycznego pstrąga zyskał przydomek "złoty pstrąg ze Złotego Potoku".

Poniżej pstrągarni Wiercica rozlewa się w malownicze, śródleśne jeziorka pokryte roślinami wodnymi. Na zach. od parkingu przy Źródłach Zygmunta przy drodze do Zrębic (po jej pn. stronie) stoi charakterystyczna grupa skał zwana Bramą Twardowskiego o charakterystycznym kształcie bramy - okna. W centrum rezerwatu znajduje się około 30 ha bezleśnych terenów z dużymi stawami. Najpiękniejszy z nich to Staw Zielony, którego nazwa pochodzi od koloru wody zabarwionej na zielono od licznych glonów. Na początku bezleśnej enklawy, na wsch. zboczu doliny wznosi się grupa słabo widocznych, wysokich skałek. Na ich powierzchni szczytowej znajdują się dość dobrze zachowane ślady dużego grodziska zwanego “Osiedle Wały”. Na terenie rezerwatu znajduje się 10 większych jaskiń, z których wyróżnić należy Grotę Niedźwiedzią o długości 76 m, z ciekawym filarem skalnym.