Newsletter

Chcesz otrzymywać najnowsze informacje z regionu, nowo dodanych obiektach turystycznych? Zostań subskrybentem naszego newslettera!

(*) - pole obowiązkowe

Statystyka

  • Wszytkich: 19060291
  • W tym roku: 191717
  • W tym miesiącu: 66475
  • Dziś: 484
  • Online: 27

Olkusz - Klucze - Rabsztyn

Olkusz to miasto w woj. małopolskim, w powiecie olkuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Olkusz. Położone jest na zachodnich rubieżach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Babą, przy drodze krajowej 94, pomiędzy Katowicami a Krakowem, przy linii kolejowej Kielce - Katowice. Olkusz nazywany jest także "srebrnym miastem". To tu znajdowały się najbogatsze złoża srebra w Polsce. W roku 1999 obchodził jubileusz 700-lecia istnienia. Jest to jeden z najważniejszych ośrodków górnictwa rud cynkowo-ołowiowych w Polsce (kopalnia Olkusz - Pomorzany, nieopodal w Bukownie Zakłady Górniczo-Hutnicze "Bolesław"). Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 37 696 mieszkańców.

Rys historyczny

Na terenie Olkusza już we wczesnym średniowieczu rozwinęło się górnictwo, ze względu na płytko położone pokłady srebra. Początkowo osadnictwo rozwijało się na zachód od obecnego miasta, lecz w połowie XIII wieku gród został przeniesiony tuż nad rzekę Babę. Przed 1299 rokiem miasto zostało lokowane na prawie niemieckim. Od tego momentu następuje intensywny rozwój Olkusza.

Na początku XIV wieku gród zostaje otoczony murami miejskimi i następuje rozbudowa kościoła pw. św. Andrzeja Apostoła. Miasto zostaje wówczas zaliczone do największych i najważniejszych miast Małopolski, co zawdzięczało rozbudowie królewskich kopalń a także położeniu na szlaku Wrocław - Kraków.
W XV wieku wyczerpaniu ulegają położone płytko pokłady surowców, wtedy to zostają wybudowane sztolnie umożliwiające wydobycie z pokładów umiejscowionych na znacznie większej głębokości. W 1551 Zygmunt August ustanowił nowy statut dla kopalń w okolicach Olkusza. W 1579 roku uruchomiono w kamienicy położonej na Rynku mennicę królewską, która działała do końca wieku. Kres świetności miasta nastał wraz z nadejściem XVII wieku: wtedy to górnicy zaczęli podkopywać zabudowania miejskie, ponieważ uległy wyczerpaniom złoża kruszców. Do całkowitej klęski przyczynił się potop szwedzki - olkuscy gwarkowie zostali zabrani przez Szwedów do wykonania podkopów pod klasztor na Jasnej Górze, gdzie wszyscy zginęli. W dodatku zaniedbane i zamulone sztolnie spowodowały zalanie kopalń. Przez miasto kilkakrotnie wówczas przetaczały się pożary, które zniszczyły większość zabudowań.

W wyniku trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku Olkusz przeszedł pod panowanie austriackie, ale po pokoju w Schönbrun w 1809 roku miasto znalazło się w Księstwie Warszawskim, a od 1815 roku w Królestwie Polskim. Właśnie wówczas poczęto snuć plany odbudowy górnictwa w rejonie olkuskim. W 1814 roku otwarto pierwszą kopalnię rudy cynku. W pierwszej połowie XIX wieku miasto przeszło znaczną metamorfozę - wyburzono stary ratusz, mury miejskie oraz klasztor Augustianów, powstały wówczas gmachy starostwa (Olkusz stał się wtedy siedzibą powiatu), szpitala oraz nowego ratusza. W czasie powstania styczniowego na terenie Olkusza i okolic czynnie działały oddziały partyzanckie, w tym grupa żołnierzy włoskich dowodzonych przez płk. Francesco Nullo, który zginął w bitwie pod Krzykawką i dziś ma grób na olkuskim starym cmentarzu.

Po powstaniu powoli z upadku podźwignął się przemysł. Niebagatelne znaczenie miała budowa w latach 1883-1885 linii Dąbrowsko-Iwangrodzkiej, która znacznie ożywiła niespełna dwutysięczne miasteczko. Właśnie dzięki korzystnemu położeniu na szlakach komunikacyjnych w 1907 roku austriacki przemysłowiec Peter Westen założył Fabrykę Naczyń Blaszanych (dziś Emalia SA). Po I wojnie światowej miasto zaczęło szybko się rozwijać - powstały szkoły, znacznie poprawił się stan miejskiej infrastruktury. Olkusz liczył wówczas około 12 tysięcy mieszkańców, z czego niemalże 1/3 stanowili Żydzi. Istniała również znaczna mniejszość niemiecka.

Na początku września 1939 miasto zostało w wyniku działań wojennych zajęte przez Wehrmacht i wkrótce wcielone do III Rzeszy. Rządy objęła mniejszość niemiecka, miasto przemianowano najpierw na Olkusch, a później Ilkenau, utworzono także getto żydowskie. W okolicznych lasach działały wówczas partyzanckie oddziały Armii Krajowej, co spotykało się z gwałtownymi odpowiedziami okupanta. 31 lipca 1940 roku (Krwawa środa w Olkuszu) rozstrzelano 20 osób, a setki innych (przeważnie pochodzenia żydowskiego) maltretowano na miejskich placach. Do połowy 1942 roku zlikwidowano olkuskie getto, a jego mieszkańców wywieziono do obozów koncentracyjnych. Ostatecznie 20 stycznia 1945 roku Armia Czerwona zajęła miasto w wyniku przeprowadzonej ofensywy na śląsk.

Po wojnie nastąpił dalszy rozwój Olkusza. W latach 60 rozpoczęto budowę kopalni Olkusz oraz osiedli mieszkaniowych przeznaczonych dla pracowników śląskich zakładów przemysłowych. Rozbudowano fabrykę naczyń oraz postawiono ogromne hale nowej wytwórni wentylatorów. Dzięki temu liczba mieszkańców wzrosła z 10 tysięcy w latach powojennych do 40 tysięcy obecnie. Do 1975 roku miasto znajdowało się w województwie krakowskim, później w latach 1975-1999 w województwie katowickim, a od 1999 wchodzi w skład województwa małopolskiego.

Zabytki

Poruszając się po olkuskiej Starówce co krok natrafiamy na ślady dawnej świetności. Gotycka bryła bazyliki św. Andrzeja dominuje w krajobrazie miasta. W bazylice, którego proboszczem był św. Jan Kanty można podziwiać piękne malowidła ścienne i wspaniałe renesansowe organy, jedne z najstarszych w Europie, zbudowane w latach 1612-1623 przez niemieckiego mistrza Hansa Hummla. Co roku jesienią, olkuski kościół rozbrzmiewa dźwiękami muzyki podczas organizowanych Dni Muzyki Organowej. świadectwem górniczej przeszłości miasta jest półtorametrowej wysokości srebrny krzyż ufundowany przez olkuskich górników. Poniżej kościoła wznosi się zrekonstruowana baszta z fragmentem murów obronnych, obecnie kawiarnia dla młodzieży. W zabytkowej kamienicy Myszkowskich z XVI w., z renesansowym portalem przy olkuskim rynku zachowały się głębokie, 4 kondygnacyjne piwnice obecnie mieszczą się w nich małe kawiarnie. W jednej z najstarszych kamienic zwanej "Batorówką" natrafiono na średniowieczny szybik górniczy. Pod miastem ciągną się niezbadane podziemne korytarze, którymi olkuscy gwarkowie wydobywali srebro. Dodatkowo znajduje się tutaj w jednej z kamienic portal gotycki z piaskowca z kościoła Augustianów (w fasadzie z fragmentami gotyckimi), a nieopodal przebudowany dawny pałac Wielopolskich oraz "Stare starostwo" z 1828 roku w miejscu mennicy Stefana Batorego. Z innych zabytków, można tu znaleźć:

* stary cmentarz wraz z grobem płk Francesco Nullo
* cmentarz żydowski w Olkuszu
* kopiec Kościuszki z 1861 r. przy ul. Sławkowskiej

Pamiątki bogatej przeszłości miasta możemy także oglądać w Muzeum Pożarnictwa i Muzeum Regionalnym PTTK. Ponadto w Olkuszu znajduje się jedne z większych w Polsce Muzeum Afrykanistyczne, prezentujące zbiory dr Bogdana Szczygła.

Jedną z ciekawszych atrakcji są ruiny gotyckiego zamczyska Bonerów w Rabsztynie -ogniwa systemu warowni jurajskich - znajdujące się na wysokiej wapiennej skale niedaleko od centrum miasta. Wokół nich rozciągają się zalesione wzgórza bielące się wapiennymi skałkami - stanowiące raj dla wspinaczy i speleologów. Olkusz i jego okolice są idealnym miejscem do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Uzupełniają ją placówki agroturystyczne, pola biwakowe oraz zaplecze hotelowe.

Atrakcje turystyczne

Olkusz leży w jednej z piękniejszych części Polski. Przez gminę przebiegają następujące szlaki turystyczne:

* Orlich gniazd
* Warowni Jurajskich
* Powstańców 1863 roku
* Gwarków
* Pustynny
* Partyzancki
* Krajoznawczy

jak również trasy rowerowe:

* Olkusz- Rabsztyn- Jaroszowiec- Golczowice- Chechło- Klucze -Bogucin Duży- Bogucin Mały- Olkusz - o długości 33 km.
* Olkusz- Klucze - Hutki - Knaki - Zamek Ogrodzieniec - Olkusz - dł. 50 km
* Olkusz - Dolina Kanki - ok. 30 km długości.

Wszystkie związane są z centralnym położeniem miasta w ciągnącym się od Krakowa przez Olkusz po Wieluń- Zespole Jurajskich Parków Krajobrazowych.

W pobliskim rezerwacie Pazurek można odnaleźć urokliwą krainę pięknych bukowych i jodłowych lasów rosnących pomiędzy wapiennymi ostańcami wyrzeźbionymi przez naturę w fantazyjne kształty. Na tym obszarze spotkać można m.in. tak rzadkie rośliny jak języcznik zwyczajny i czosnek niedźwiedzi.
Walory turystyczne i wypoczynkowe miasta i gminy Olkusz podnosi atrakcyjne sąsiedztwo Ojcowskiego Parku Narodowego. Ten najmniejszy z polskich parków narodowych na pewno zaliczyć można do najciekawszych. Tu zobaczyć można przepiękną i słynącą z rzadkich roślin Dolinę Prądnika oraz zwiedzić Grotę króla Łokietka. Na północny zachód od miasta rozciąga się Pustynia Błędowska, która jest jedną z większych atrakcji turystycznych Ziemi Olkuskiej. Przez środek pustyni płynie Biała Przemsza, nad nurtem której można spotkać piżmaki, a nawet bobry. Po drodze na pustynię warto zatrzymać się w miejscowości Laski, w gminie Bolesław. Tu w letniskowej wsi, znajduje się grobla stawu, jednego z kilku, które tworzą kaskadę śródleśnych akwenów. W jej pobliżu zobaczyć można niewielki pagórek, gdzie odsłania się lekka, porowata, szara skała.

 

(Źródło- Wikipedia)

 

Inne portale:
noclegi w Beskidach noclegi w Pieninach noclegi w Sudetach noclegi w Karkonoszach