Podlesie leży w północnej części woj. śląskiego, 8 km na północ od Lelowa i 6 km na południowy zachód od Koniecpola. Znajduje się na obszarze Niecki Włoszczowskiej, sąsiadującej od wschodu z obszarem Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Wieś rozłożyła się na południowym skraju szerokiego pasa mokradeł, którego oś stanowi Kanał Lodowy, ciągnący się na długości około 25-30 km pomiędzy Koniecpolem a Gidlami (kanał ten spełnia rolę łącznika pomiędzy dolinami Pilicy oraz Wiercicy i Warty, przecinającymi obszar Niecki Włoszczowskiej).

Rys historyczny

Udokumentowane dzieje wsi sięgają XIV w. Najstarsza zachowana wzmianka na temat miejscowego kościoła parafialnego p.w. św. Idziego pochodzi z 1327 roku. Narodziny miejscowej parafii, należącej w średniowieczu do dekanatu irządzkiego (lelowskiego) datowane są jednak już na II połowę XIII w. Pierwszym znanym właścielem wsi a więc i rezydentem omawianej tu siedziby obronnej, był wzmiankowany w 1376 r. Janek z Podlesia. W połowie XV w. współwłaścicielem wsi został Jakub Koniecpolski, wojewoda sieradzki, przedstawiciel rodu mającego swoje gniazdo w sąsiednim Koniecpolu Starym.

W 1657 r. Szwedzi spalili miejscowy kościół, na którego miejscu w I ćwierci XVIII w. Aleksander Tęgoborski ufundował nową świątynię, konsekrowaną w 1728 roku, którą powiększyli w latach 1782-87 Potoccy z Koniecpola. W latach 80-tych XVIII w. kościół został przebudowany lub zbudowany na nowo staraniem proboszcza Aniołkiewicza oraz Aleksandra Potockiego, późniejszego ministra policji z czasów Księstwa Warszawskiego.

Jako siedziba parafii i ośrodek dóbr rycerskich Podlesie należało do najstarszych średniowiecznych ośrodków osadniczych na obszarze dzisiejszej ziemi częstochowskiej.

Na wyżej położonym obszarze zwartej zabudowy (około 400 m na południe od grodziska) znajduje się zespół dawnych zabudowań folwarcznych z budynkiem dworu szlacheckiego, którego część środkowa (m. in. ganek z dwiema kolumnami toskańskimi) pochodzi przypuszczalnie z końca XVIII w. Jest to murowany, parterowy dwór wybudowany przez ówczesnych dziedziców Podlesia Tęgoborskich. Ostatnimi właścicielami byli Lohmannowie, których obskurny i zupełnie anonimowy grobowiec znajduje się na miejscowym cmentarzu. Parterowy, podpiwniczony dworek z gankiem opartych na kolumna mieścił w II połowie XX w. szkołę wiejską, przychodnię zdrowia, oraz pocztę. Z chwilą opuszczenia go przez wymienione placówki zaczął szybko niszczeć i dzisiaj stanowi już nieodwracalną ruderę.

Obecnie

Na terenie wsi zachował się interesujący zespół zabytków architektury, stanowiący ilustrację ważnej roli, jaką odgrywało niegdyś Podlesie w podwójnej roli siedziby parafii i ośrodka dóbr szlacheckich. Zespół ten stanowi zarazem ciekawą ilustrację ewolucji form siedzib szlacheckich w okresie od średniowiecza po schyłek czasów nowożytnych. Na podmokłym terenie nizinnym na północnym skraju zabudowań wioski znajdują się pozostałości obronnej siedziby rycerskiej z okresu średniowiecza (przypuszczalnie) w formie dużego i dobrze zachowanego grodziska stożkowatego. Grodzisko ma formę kolistego kopca o płaskim wierzchołku i stromych stokach, otoczonego nawodnioną fosą. Po zewnętrznej stronie fosy widoczne są ślady nasypów ziemnych, być może w formie wału. Po stronie zachodniej nasyp ma formę rozleglejszej wyniosłości wśród łąk - być może znajdował się tutaj zewnętrzny majdan gospodarczy. Grodzisko jest pozostałością obronnej siedziby rycerskiej, wzniesionej z wykorzystaniem naturalnych walorów położenia obronnego wśród mokradeł, których pozostałością są przecinające dziś okoliczny teren liczne rowy melioracyjne.

Obecnie kościół p.w. św. Idziego ma konstrukcję zrębową. W prostokątnej nawie znajduje się dwa barokowe ołtarze, a w wąskim prezbiterium znajduje się rokokowy ołtarz główny. W latach 1960-62 wnętrze kościoła zostało pokryte polichromią. Natomiast w r. 1992 wykonano przeciwpożarową konserwację drewnianej konstrukcji zabytkowej świątyni. Na terenie dawnego cmentarza przykościelnego istniała do niedawna samotna mogiła z żelaznym nagrobkiem. Zrównana obecnie z ziemią kryła szczątki jednego z dziedziców tej miejscowości, czyli Romana Lohmanna (1786-1838) - pułkownika wojsk cesarstwa Rosji. Przy kościele znajduje się wolno stojąca drewniana dzwonnica z 1808 r. Wyposażenie wewnętrzne kościoła stanowią m. in. XVIII-wieczne ołtarze w stylu baroku i rokoka.